Γάτες και τοξόπλασμα: μύθοι και αλήθειες για τις γυναίκες

Σκέφτεστε να πάρετε γατούλα αλλά δεν το αποφασίζετε γιατί σας λένε συχνά ότι «γάτες και εγκυμοσύνη δεν συμβιβάζονται» ή ότι «οι γάτες προκαλούν στειρότητα»; Έχετε γατούλα αλλά και προβλήματα με τους γείτονές σας γιατί φοβούνται ότι η γατούλα «θα τους κολλήσει τοξόπλασμα»;
Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά βρίσκεται στην ενημέρωση σχετικά με την τοξοπλάσμωση.

* Τι είναι η τοξοπλάσμωση;
Η τοξοπλάσμωση είναι ένα συνήθως χρόνιο παρασιτικό νόσημα των ζώων και του ανθρώπου σε ολόκληρο τον κόσμο και οφείλεται στο πρωτόζωο παράσιτο Toxoplasma gondii.
Στους ιστούς του ανθρώπου και των ζώων παράγονται οι “κύστεις” του τοξοπλάσματος μέσα στις οποίες το παράσιτο επιβιώνει ολόκληρη τη ζωή του μολυσμένου ατόμου ή ζώου.
  * Πώς μεταδίδεται;
Η μετάδοση του παρασίτου στον άνθρωπο γίνεται:
α) με τις “κύστεις” του παρασίτου,
όταν καταναλώνεται ωμό ή ατελώς ψημένο κρέας μόσχου, προβάτου, χοίρου κ.ά. (κιμάς, γύρος, σουβλάκι κ.ά.). Στη χώρα μας είναι μολυσμένα σχεδόν ένα στα δύο βοοειδή, ένα στα τέσσερα πρόβατα, αίγες κ.α.
β) με τις ώριμες ωοκύστεις του παρασίτου,
όταν καταναλώνονται άπλυτα ή ατελώς πλυμένα μολυσμένα φρούτα, λαχανικά, χόρτα.
γ) με τα μεροζωΐδια του παρασίτου,
που βρίσκονται στο αίμα της εγκύου (ανθρώπου και ζώου) και το γάλα της μητέρας  και είναι δυνατόν να μολύνουν αντίστοιχα, τα έμβρυα και τα νεογέννητα.
    * Πώς σχετίζεται η γάτα με τη μετάδοση;
Η γάτα ΔΕΝ σχετίζεται άμεσα με τη μόλυνση του ανθρώπου ή των ζώων με το παράσιτο, επειδή το κρέας της δεν καταναλώνεται στη χώρα μας. Η γάτα διασπείρει μόνο τις άωρες ωοκύστεις του παρασίτου στο περιβάλλον.
Όταν η γάτα μολύνεται για πρώτη ή δεύτερη φορά με το παράσιτο (οι γάτες χωρίς ιδιοκτήτη με την κατανάλωση ωμού κρέατος, με τρωκτικά κ.ά.) αποβάλλει σε λίγες εβδομάδες μαζί με τα κόπρανά της στο περιβάλλον τις άωρες ωοκύστεις του παρασίτου, οι οποίες καθίστανται ώριμες σε διάστημα 2-4 ημερών (όταν οι συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας του περιβάλλοντος είναι άριστες). Ο άνθρωπος και τα ζώα μολύνονται μόνο με τις ώριμες ωοκύστεις.
Όταν η γάτα μολύνεται για δεύτερη ή τρίτη φορά με το παράσιτο, τότε αναπτύσσεται σε αυτή ανοσία, με αποτέλεσμα να διακόπτεται ο πολλαπλασιασμός του παρασίτου και να μη αποβάλλονται άωρες ωοκύστεις στο περιβάλλον. Συνολικά η γάτα σε ολόκληρη τη ζωή της αποβάλλει άωρες ωοκύστεις του παρασίτου για 2-20 ημέρες.
Στη χώρα μας η συχνότητα μόλυνσης της γάτας που τρέφεται με ωμό κρέας, ποντίκια κ.α. είναι μόνο 0.9%, ενώ η κατοικίδια γάτα έχει ελάχιστες πιθανότητες να μολυνθεί με το παράσιτο, επειδή συνήθως δεν καταναλίσκει ωμό ή ατελώς ψημένο κρέας, ποντίκια κ.α.
  * Τι συνέπειες έχει η τοξοπλάσμωση στον άνθρωπο;
Αλλοιώσεις και συμπτώματα του νοσήματος εμφανίζονται συνήθως στο 30% των μολυσμένων ατόμων και αφορούν σχεδόν κατά κανόνα στην πρώτη μόλυνση του ατόμου με το παράσιτο ή σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα.
Τι επιπτώσεις έχει για τις εγκύους;
Η μόλυνση ή η αναζωπύρωση του νοσήματος έχουν σοβαρές επιπτώσεις, όταν συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (παρατηρείται σε 1-120/10.000 εγκύους). H μόλυνση του εμβρύου κατά το πρώτο τρίτο της εγκυμοσύνης είναι πιθανόν να προκαλέσει την αποβολή του (από τις 1.000 αποβολές που παρατηρούνται στον άνθρωπο οι 2-8 οφείλονται στην τοξοπλάσμωση), ενώ η μόλυνση του εμβρύου κατά το δεύτερο ή το τρίτο στάδιο της εγκυμοσύνης είναι πιθανόν να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα σε αυτό.
Στις γυναίκες που έχουν μολυνθεί τουλάχιστον έως 4-6 μήνες πριν τη σύλληψη, αναπτύσσεται ανοσία που συνήθως προφυλάσσει το έμβρυο κατά τις μελλοντικές μολύνσεις με το παράσιτο. Επίσης, όταν τίθεται έγκαιρα η διάγνωση στην έγκυο και ακολουθείται η αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή μειώνεται σημαντικά η πιθανότητα να μολυνθεί το έμβρυο.
Υπάρχει φαρμακευτική αγωγή;
Η φαρμακευτική αγωγή κατά του παρασίτου γίνεται συνήθως στον άνθρωπο και σπανίως στα ζώα και είναι αποτελεσματική μόνον κατά την οξεία φάση ή κατά τις αναζωπυρώσεις του νοσήματος (το παράσιτο είναι ευαίσθητο και καταστρέφεται, όταν βρίσκεται έξω από τα κύτταρα κατά τη διάρκεια των 8 πρώτων μηνών της μόλυνσης, ενώ είναι απρόσβλητο, όταν βρίσκεται μέσα στα κύτταρα ή μέσα στις “κύστεις”). Γι αυτό, η φαρμακευτική αγωγή είναι άσκοπη κατά τη χρόνια φάση της τοξοπλάσμωσης (μετά τους 8 πρώτους μήνες της μόλυνσης) και καθίσταται επικίνδυνη κατά το πρώτο ήμισυ της εγκυμοσύνης, επειδή η pyrimethamine (φάρμακο επιλογής), μειώνει τη σύνθεση του φολικού οξέος στο παράσιτο, αλλά επίσης σε μητέρα και έμβρυο (κίνδυνος τερατογένεσης).
    * Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε;
Ο άνθρωπος περιορίζει τις πιθανότητες μόλυνσής του με το παράσιτο:
• όταν καταναλώνει βρασμένο ή κατεψυγμένο κρέας
• όταν πλένει καλά τα φρούτα και τα λαχανικά που τρώγονται ωμά (μαρούλι, ντομάτες, μήλα κ.ά.)
• όταν πλένει καλά τα χέρια και τα αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν κατά το χειρισμό του ωμού κρέατος,
• όταν πίνει βρασμένο ή παστεριωμένο γάλα
• όταν καθαρίζει την αμμοδόχο της γάτας τουλάχιστον κάθε 1-2 ημέρες
• όταν χρησιμοποιεί γάντια κατά τη φροντίδα του κήπου
Για να προληφθεί η μόλυνση της γάτας με το παράσιτο χορηγείται στο ζώο μόνο βρασμένο κρέας (οι “κύστεις” καταστρέφονται στους 66°C) ή κατεψυγμένο κρέας (οι “κύστεις” καταστρέφονται σε 3 ημέρες στους -20° C).

Ημόλυνση των φυτοφάγων και των παμφάγων ζώων αποτρέπεται, όταν τα ζώα δεν έρχονται σε επαφή με τα κόπρανα της γάτας ή τα κόπρανα της γάτας απομακρύνονται κάθε 1-2 ημέρες και κλείνονται σφιχτά σε νάϋλον σακούλα.

Για να είμαστε ασφαλείς και εμείς και τα κατοικίδιά μας από το τοξόπλασμα, θα πρέπει απλά να τηρούμε τους βασικούς κανόνες υγιεινής.
Ο σκύλος δεν έχει κάποια σχέση με την τοξοπλάσμωση.
Αν έχουμε γατούλα και προσέχουμε την διατροφή της, αλλά και την καθαριότητα της άμμου της, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος μόλυνσής της. Η σωστή ενημέρωση μας ηρεμεί, επειδή απομακρύνει την προκατάληψη.