Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον Φούρνο Μικροκυμάτων.

Ο φούρνος μικροκυμάτων (ΦΜ) είναι μια συσκευή που επιτρέπει με γρήγορο και εύκολο τρόπο το μαγείρεμα και το ζέσταμα φαγητών.

Τι είναι τα μικροκύματα
Μικροκύματα λέγονται τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα που βρίσκονται μέσα σε μια ειδική συχνότητα. Είναι όμοια με τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα του ραδιοφώνου, του φωτός και της θερμότητας. Τα μικροκύματα παράγονται από τον ηλεκτρισμό που περνά μέσα από μια ειδική λυχνία η οποία λέγεται μάγνετρον.

Τα φαγητά που ψήνονται στο ΦΜ είναι εξ ίσου θρεπτικά όπως τα φαγητά που ετοιμάζονται με άλλους τρόπους.

Μάλιστα ορισμένες έρευνες έδειξαν ότι τα φαγητά που ετοιμάζονται σε ΦΜ διατηρούν περισσότερες βιταμίνες, ανόργανα στοιχεία και άλλα θρεπτικά συστατικά σε σύγκριση με φαγητά που ετοιμάζονται με βρασμό.

Όμως επειδή τα φαγητά στο ΦΜ ψήνονται ή ζεσταίνονται με μικροκύματα που ανήκουν στο φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, έχουν δημιουργηθεί πολλοί φόβοι σχετικά με την ασφάλεια των καταναλωτών που χρησιμοποιούν τους ΦΜ ή και που καταναλώνουν φαγητά ή ροφήματα που ετοιμάστηκαν με τη βοήθεια των ΦΜ.

Τα μικροκύματα απορροφώνται από όλα τα αντικείμενα που περιέχουν νερό. Διαπερνούν το γυαλί και το πλαστικό ενώ αντανακλώνται από ορισμένα μέταλλα.

Όλα τα φαγητά και οι τροφές περιέχουν μόρια νερού σε διάφορες συγκεντρώσεις ανεξάρτητα από το πόσο ξηρά φαίνονται. Τα μικροκύματα αναταράσσουν τα μόρια του νερού με αποτέλεσμα να δημιουργείται θερμότητα από τριβή η οποία ψήνει ή ζεσταίνει τα φαγητά, τις τροφές, τα ροφήματα, ενώ στο παραδοσιακό μαγείρεμα η ενέργεια της θερμότητας απορροφάτε από το φαγητό, γι`αυτό και αργεί να ψηθεί.

Ας δούμε αρχικά τους κυριότερους φόβους και λανθασμένες αντιλήψεις που δημιουργήθηκαν αναφορικά με τους ΦΜ:

• Η χημική σύσταση των φαγητών: Οι ΦΜ δεν αλλοιώνουν τη χημική σύσταση των φαγητών. Δεν δημιουργούνται δηλητηριώδεις ή άλλες επικίνδυνες ενώσεις από την ενέργεια των μικροκυμάτων. Οι μόνες αλλοιώσεις που παρατηρούνται είναι αυτές που δημιουργούνται όταν ψήνουμε κάτι γρήγορα

• Η ακτινοβολία: Όταν τρωμε φαγητά που ετοιμάσθηκαν σε ΦΜ δεν υποβαλλόμαστε σε οποιασδήποτε μορφής ακτινοβολία. Μόλις διακόψουμε τη λειτουργία του ΦΜ, δεν υπάρχουν πλέον μικροκύματα ούτε στο φούρνο ούτε στο φαγητό

• Η ραδιενέργεια: Η ενέργεια των μικροκυμάτων δεν είναι ραδιενέργεια. Έτσι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος έκθεσης σε ραδιενέργεια από το ΦΜ ή από το φαγητό που ετοιμάσθηκε σε ΦΜ

• Ο καρκίνος: Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές έρευνες που εξέτασαν το κατά πόσο ο ΦΜ ή τα φαγητά που ετοιμάζονται σε αυτόν, προκαλούν καρκίνο. Μέχρι σήμερα δεν βρέθηκαν στοιχεία που να συσχετίζουν ή να υποστηρίζουν ότι η ενέργεια των μικροκυμάτων ή ο ΦΜ προκαλούν κάποια μορφή καρκίνου

Αναμφίβολα οι ΦΜ έχουν διαδοθεί πάρα πολύ και σήμερα αποτελούν σχεδόν αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης κουζίνας.

Σκεύη που μπορείτε να χρησιμοποιείστε:

• Πιάτα από πορσελάνη, αλλά χωρίς κανένα μεταλλικό σχέδιο στην άκρη.

• Όλα τα χάρτινα σκεύη, αλλά μόνο για λίγα λεπτά. ( Δεν είναι κατάλληλα για μαγείρεμα).

• Στα περισσότερα από τα είδη των πλαστικών μπορείτε να ζεστάνετε το φαγητό, αλλά μόνο για λίγα λεπτά. (Δεν είναι και αυτά κατάλληλα για μαγείρεμα)

• Όλα τα πυρέξ θεωρούνται τα πιο κατάλληλα για το μαγείρεμα.

• Οι σακούλες μαγειρέματος είναι ιδανικές. Στην άκρη τις δένετε με κλωστή, ποτέ όμως με σύρμα. Ανοίγετε πάντοτε μια μικρή τρύπα στη σακούλα, ώστε να φεύγουν οι ατμοί.

Σκεύη που δεν πρέπει να βαλουμε μέσα στο φούρνο:
Ποτέ μη βάλετε μέσα στο φούρνο μικροκυμάτων σκεύη από μέταλλο ή αυτά που έχουν κάποιο μεταλλικό σχέδιο γιατί τα μικροκύματα αντανακλώνται από το μέταλλο, οπότε ο φούρνος σας μπορεί να χαλάσει ή και να εκραγεί. Επίσης μη χρησιμοποιείτε αλουμινόχαρτο ή κούπες που έχετε κολλήσει το χεράκι τους με κόλλα.

Τι δεν πρέπει να κάνουμε

• Ποτέ δεν ανάβουμε το φούρνο μας όταν είναι άδειος, γιατί τότε η ενέργεια του μικροκύματος μπορεί να καταστρέψει το μάγνετρον.

• Μη χρησιμοποιείτε σκεύη μεταλλικά γιατί όπως είπαμε και προηγουμένως μπορεί να μας χαλάσει ο φούρνος ή ακόμα και να εκραγεί.

• Δεν ανάβουμε το φούρνο όταν η πόρτα του είναι χαλασμένη ή βρώμικη γιατί τότε η ενέργεια των μικροκυμάτων φεύγει. Αν πάλι η πόρτα έχει πάθει μια οποιαδήποτε ζημιά τότε ο κατασκευαστής της μπορεί να μας την αντικαταστήσει.

• Όταν έχουμε το φούρνο αναμμένο να μην βάζουμε ποτέ στο κρέας θερμόμετρο γιατί τα περισσότερα έχουν μέταλλο. Υπάρχουν ειδικά θερμόμετρα του κρέατος που είναι κατάλληλα γι` αυτές τις συσκευές.

• Όταν ζεσταίνουμε διάφορα υγρά, πρέπει να τα έχουμε προηγουμένως ανακατέψει. Έτσι ο αέρας που υπάρχει πηγαίνει παντού και διαλύεται η κρούστα που έχει πιάσει (όπως συμβαίνει στις σούπες). Κάνοντας αυτά δεν πρόκειται να μας χυθούν.

• Δεν ψήνουμε πατάτες, ντομάτες ή μήλα εκτός και αν τα έχουμε τρυπήσει. Όλα τα φρούτα και τα λαχανικά που έχουν εξωτερική φλούδα ή κάποια μεμβράνη πρέπει οπωσδήποτε να τα τρυπάμε ώστε να μπορεί να φύγει ο ατμός όταν ψήνονται.

• Για τον ίδιο λόγο δεν βάζουμε αυγά με το τσόφλι τους στο φούρνο μικροκυμάτων, γιατί μπορεί να εκραγούν.

• Μη μαγειρεύουμε τα λαχανικά μέσα σε πλαστική σακούλα ή σε αεροστεγές μπολ εκτός και αν τους έχουμε ανοίξει μερικές τρύπες.

• Δεν μαγειρεύουμε σε σκεύη που κλείνουμε όπως ορισμένες φιάλες ποτών ή του λαδιού.

• Δεν προσπαθούμε ποτέ να τον επισκευάσουμε μόνοι μας.

• Δεν τοποθετούμε ηλεκτρονικές συσκευές μέσα στο φούρνο μικροκυμάτων (όπως κινητά τηλέφωνα π.χ.) για να τα στεγνώσουμε. Τα μικροκύματα θα προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά στα τσιπάκια σιλικόνης.

Πως να ελέγχουμε τα πιάτα μας
Αυτός ο έλεγχος που θα κάνουμε θα μας βοηθήσει στο να αποφασίσουμε, εάν μπορούμε να βάλουμε τα πιάτα μας μέσα στο φούρνο μικροκυμάτων.
Βάζουμε μέσα στο φούρνο ένα σκεύος από πορσελάνη ή πυρέξ γεμάτο νερό.
Τον ανάβουμε και τα αφήνουμε να μείνουν για 1 ½ λεπτό.
Αν δούμε ότι το νερό είναι πολύ ζεστό και το πιάτο κρύο τότε μπορούμε να τα βάλουμε στο φούρνο. Όταν όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, τότε δεν τα βάζουμε μέσα στο φούρνο.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που βοήθησαν στην πλατειά εξάπλωση των συσκευών αυτών:

1. Ταχύτητα: Οι ΦΜ ψήνουν ή ζεσταίνουν πολύ πιο γρήγορα από τους άλλους τρόπους. Η εξοικονόμηση χρόνου είναι ένα πλεονέκτημα

2. Οικονομία: Είναι ένας πιο φτηνός τρόπος μαγειρέματος διότι υπάρχει εξοικονόμηση ενέργειας. Οι ΦΜ ενεργούν ευθέως στις τροφές και δεν χρειάζεται να ζεστάνουν λάδι, νερό ή αέρα για να ψήσουν ή να ζεστάνουν κάτι

3. Διατήρηση θρεπτικών συστατικών: Οι βιταμίνες και τα άλλα θρεπτικά συστατικά παραμένουν μέσα στα φαγητά. Επιπρόσθετα η οξείδωση είναι μειωμένη με αποτέλεσμα οι βιταμίνες να διατρέχουν λιγότερο κίνδυνο να καταστραφούν. Τα φαγητά που ψήνονται με γρήγορη άνοδο της θερμοκρασίας διατηρούν περισσότερα θρεπτικά συστατικά σε σύγκριση με φαγητά που σιγοβράζουν για πολλή ώρα

4. Μικρόβια: Τα μικρόβια πολλαπλασιάζονται σε θερμοκρασίες από 5⁰ C έως 60⁰ C. Οι ΦΜ επιτρέπουν το ξεπάγωμα, το μαγείρεμα και το σερβίρισμα των φαγητών σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και έτσι δεν δίνεται χρόνος στα μικρόβια να αναπτυχθούν   

Παρά το γεγονός ότι οι ΦΜ έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα, εντούτοις έχουν και ορισμένους σοβαρούς κινδύνους που πρέπει να γνωρίζουμε.

Οι κυριότεροι κίνδυνοι των ΦΜ είναι οι ακόλουθοι:

1. Ανομοιόμορφος τρόπος ψησίματος του φαγητού και κίνδυνος από μικρόβια

Τα φαγητά που ψήνονται σε ΦΜ δεν ζεσταίνονται με ομοιόμορφο τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μέσα σε αυτά, περιοχές που είναι κρύες και άλλες που είναι ζεστές. Βακτηρίδια και άλλοι μικροοργανισμοί είναι δυνατόν να αναπτυχθούν στις κρύες περιοχές.

Για το λόγο αυτό προτού αρχίσουμε το ψήσιμο μιας κατεψυγμένης τροφής πρέπει να σιγουρευτούμε ότι έχει ξεπαγώσει πλήρως. Όταν κόβουμε σε μικρά ίσα κομμάτια κάτι που θέλουμε να ετοιμάσουμε στο ΦΜ τότε το ψήσιμο είναι πιο ομοιόμορφο και μειώνεται ο κίνδυνος κρύων περιοχών με ανάπτυξη μικροβίων.

Το ανακάτεμα του φαγητού κατά την προετοιμασία του στο ΦΜ βοηθά σε μια πιο ομοιόμορφη κατανομή της θερμότητας. Για φαγητά που δεν μπορούν να ανακατευτούν πρέπει να αφήνονται για μερικά λεπτά, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή, μετά από την έξοδο τους από το ΦΜ, για να κατανεμηθεί με ομοιόμορφο τρόπο η θερμότητα.

Χρησιμοποιείτε ξέβαθα και στρογγυλά μαγειρικά σκεύη ειδικά για ΦΜ παρά βαθιά και τετράγωνα. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μια καλύτερη κατανομή της θερμότητας που παράγεται από τα μικροκύματα.

Επίσης αποφεύγετε να ψήνετε παραγεμιστά φαγητά στο ΦΜ, όπως για παράδειγμα γεμιστή γαλοπούλα, διότι δεν είναι σίγουρο ότι η θερμοκρασία στο εσωτερικό του γεμίσματος θα φθάσει στο σημείο που πρέπει για να σκοτώσει τα επιβλαβή μικρόβια.

Για τον ίδιο σκοπό μπορείτε να χρησιμοποιείτε πλαστικό καπάκι ή να καλύπτετε το σκεύος με πλαστικό φιλμ χωρίς όμως αυτό να έρχεται σε επαφή με το φαγητό.

Ο ΦΜ δεν είναι κατάλληλος για αποστείρωση μαγειρικών σκευών ή για το μπιμπερό των παιδιών.

2. Τα εγκαύματα

Τα φαγητά που ετοιμάζονται στο ΦΜ είναι δυνατό να προκαλέσουν εγκαύματα με πολλούς τρόπους.

Για παράδειγμα μπορεί να δαγκώσουμε κάτι που εξωτερικά έχει μια θερμοκρασία που μπορούμε να ανεχτούμε ενώ εσωτερικά είναι δυνατόν να είναι υπερβολικά ζεστό. Επίσης μετακινώντας ένα πλαστικό κάλυμμα από ένα δοχείο που ζεστάθηκε σε ΦΜ μπορεί να πάθουμε έγκαυμα από ατμούς που διαφεύγουν την ώρα που μετακινούμε το κάλυμμα.

Για τους λόγους αυτούς δεν συστήνεται το ζέσταμα του μπιμπερού των παιδιών σε ΦΜ. Ενώ εξωτερικά μπορεί η θερμοκρασία να φαίνεται ικανοποιητική, το γάλα πιθανόν να είναι επικίνδυνα ζεστό.

Σε περίπτωση που γίνεται χρήση κάποιου καινούργιου μαγειρικού σκεύους για πρώτη φορά στο ΦΜ είναι προτιμότερο η μετακίνηση του να γίνει φορώντας γάντια. Αυτό προστατεύει από εγκαύματα διότι πιθανόν ο χρήστης, αρχικά να μη γνωρίζει πόσο ζεσταίνεται το νέο σκεύος στο ΦΜ.

Τα σκεύη που θα χρησιμοποιούνται στο ΦΜ πρέπει να είναι κατάλληλα για το σκοπό αυτό. Τα πλαστικά σκεύη όπως επίσης και τα πλαστικά φιλμ που χρησιμοποιούνται για επικάλυψη πρέπει να είναι ειδικά για τους ΦΜ. Οι κατασκευαστές των αντικειμένων αυτών πρέπει να δηλώνουν κατά πόσο τα προϊόντα τους είναι κατάλληλα για χρήση στο ΦΜ.

Η κάλυψη φαγητών με πλαστικό φιλμ μέσα στο ΦΜ πρέπει να γίνεται με τρόπο τέτοιο που να επιτρέπει στον ατμό να φεύγει. Η κάλυψη πρέπει να είναι χαλαρή και όταν το πλαστικό φιλμ μετακινείται να γίνεται μακριά από το πρόσωπο και το άνοιγμα σε αντίθετη κατεύθυνση από μέρη του σώματος. Έτσι αν διαφύγει καυτός καπνός δεν θα προκαλέσει εγκαύματα.

Επίσης τα πλαστικά φιλμ που χρησιμοποιούνται για επικάλυψη δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή τα φαγητά.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε φαγητά που έχουν διάφορα στρώματα. Ενώ τα εξωτερικά στρώματα μπορούν να έχουν μια θερμοκρασία που μπορούμε να ανεχτούμε, τα εσωτερικά στρώματα πιθανόν να είναι υπερβολικά ζεστά και να μας προκαλέσουν έγκαυμα όταν αρχίσουμε να τρωμε.

Χρειάζεται πάντοτε προσοχή όταν ζεσταίνουμε υγρά ή άλλα τρόφιμα διότι υπάρχει ο κίνδυνος να ζεσταθούν υπερβολικά και μόλις τα πάρουμε να καούμε. Είναι καλύτερα να ζεσταίνουμε τα φαγητά στο ΦΜ για όσο χρόνο συστήνεται από τον κατασκευαστή.

Τα αυγά με το τσόφλι τους δεν πρέπει να ψήνονται στο ΦΜ. Ο ατμός που δημιουργείται στο εσωτερικό, μπορεί να προκαλέσει την έκρηξη του αυγού.

Τα παιδιά χρειάζονται επίβλεψη όταν χρησιμοποιούν το ΦΜ. Δεν πρέπει να τα αφήνουμε μόνα τους να ετοιμάζουν κάτι στο ΦΜ. Ακόμη καλύτερα και ανάλογα με την ηλικία τους, είναι προτιμότερο να τα μάθουμε να χρησιμοποιούν σωστά και με ασφάλεια τη συσκευή αυτή.

3. Διαρροές της ακτινοβολίας

Η έκθεση σε ψηλά επίπεδα ακτινοβολίας μικροκυμάτων μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα και καταρράκτη.

Οι διαρροές από φούρνο μικροκυμάτων μπορούν να παρατηρηθούν σε περιπτώσεις που η πόρτα του ΦΜ έχει κάποια βλάβη ή δεν κλείνει καλά.

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι διαρροές που παρατηρούνται στους ΦΜ δεν αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για την υγεία.

Συνήθως οι βλάβες αυτού του τύπου φαίνονται. Εάν παρατηρήσετε ότι η πόρτα του ΦΜ δεν κλείνει καλά ή έχει κάποια διάβρωση, τότε πρέπει γίνει επιδιόρθωση ή αντικατάσταση του ΦΜ.

Επίσης ο ΦΜ πρέπει να καθαρίζεται καλά για μη μένουν καμένα υπολείμματα φαγητών στο εσωτερικό ή στην πόρτα του. Δεν πρέπει ο ΦΜ να λειτουργεί ενώ είναι άδειος.

Εάν έχετε την παραμικρή αμφιβολία ζητείστε από τον προμηθευτή σας ή άλλους ειδικούς τεχνίτες να ελέγξουν κατά πόσο υπάρχουν διαρροές ή όχι από το δικό σας ΦΜ. 

Βλέπουμε λοιπόν ότι ο ΦΜ είναι μια χρήσιμη συσκευή και ασφαλής εάν χρησιμοποιείται με το σωστό τρόπο.

Το εγχειρίδιο του κατασκευαστή με τις οδηγίες σωστής χρήσης πρέπει να το συμβουλευόμαστε για να αποφύγουμε κάποιο ατύχημα. Τηρώντας τους στοιχειώδεις κανόνες ασφάλειας, ο ΦΜ μπορεί να μας προσφέρει πολλές υπηρεσίες στην καθημερινή μας ζωή.

Καθηγητής Φυσικής
Αγγελόπουλος Παναγιώτης